Muris Muvazaası

Muris muvazaası, kişinin, mirasçısını miras hakkından mahrum etmek için çeşitli karşılıksız kazandırmalarda bulunması ve bu işlemleri tapuda satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi göstermesidir. Muris muvazaasında taraflar, gerçekte yapmak istedikleri hukuki işlemi belirli sebeplerden (örneğin mirastan mal kaçırmak) dolayı iradelerine aykırı şekilde beyan ederler.

Muris muvazaasına başvurulmasının esas nedeni, saklı pay hakkına sahip mirasçıların gelecekte tenkis davası açmak suretiyle miras paylarını almalarını engellemektir. Özetle, kişi, mallarını belirli kişilere bağışlamak ister; fakat, gerçekteki bu niyetini gizlemek amacıyla mallarını satış karşılığında devretmiş gibi gösterir. Bu sayede, mirasçılarını terekeden yoksun bırakmayı amaçlar.

Muris muvazaası karşısında tüm mirasçılar (saklı paylı olsun veya olmasın) muvazaalı işlem sebebiyle tapu iptali ve tescil davası ikame edebilir. Ayrıca, atanmış mirasçılar bakımından da aynı hak söz konusudur. Dolayısıyla, bu kişiler de tapu iptal ve tescil davası açabilir.

Muvazaa Ne Demek?

Muvazaa, bir sözleşme yapılırken, irade ile dışa vurulan beyanın kasıtlı olarak uyumlu olmamasıdır. Örneğin tarafların, gerçekte X işini yapmak istemelerine karşın, sözleşmede Y işini yapıyorlarmış gibi göstermelerine “muvazaa” denir. O halde, muvazaayı, taraflarca yapılan sözleşmenin herhangi bir sonuç doğurmaması veya görünüşteki sözleşmeden başka bir sonuç doğurması bakımından anlaşılması olarak tanımlayabiliriz.

Muvazaa; tarafların, iradeleri ve beyanları arasında bilerek ve isteyerek uyumsuzluk yaratmasıdır. Mirasbırakanın, mirasçılarını aldatarak, mirasçılarından mal kaçırmak amacıyla muvazaalı işlemde bulunması ise “muris muvazaası” olarak adlandırılır. Muvazaalı işlemden söz edilebilmesi için, aşağıda da sıralandığı üzere muvazaa şartlarının bir arada bulunası gerekir:

• Tarafların, gerçekteki niyetleri ile yaptıkları işlemler arasında uyumsuzluk bulunmalıdır. Bu uyumsuzluğun, bilerek ve isteyerek yapılması gerekir.
• Üçüncü kişilerin aldatılması amacı bulunmalıdır.
• Taraflar, muvazaalı işlem yapmak bakımından anlaşmış olmalıdır.

Muvazaa Türleri

Muvazaa, mutlak muvazaa ve nisbi muvazaa olmak üzere iki başlıkta incelenir:

1 – ) Mutlak (Adi) Muvazaa

Mutlak, bir diğer adıyla adi muvazaa; tarafların, esasında yapmak istemedikleri bir hukuki işlemi, üçüncü kişileri aldatmak için irade açıklamasında bulunmalarıdır. Dolayısıyla, mutlak muvazaada gizli işlem bulunmaz. Taraflar aslında hukuki işlem yapmayı istememektedir.

2 – ) Nisbi Muvazaa

Nisbi muvazaada ise tarafların yapmak istedikleri bir işlem vardır; ancak, çeşitli sebeplerden dolayı üçüncü kişilerin aldatılması istenir. Üçüncü kişilerin aldatılması içinse taraflar, irade açıklamalarını farklı yönde yaparlar. Örneğin kişi, mesai arkadaşına saat bağışlamak istemekte, fakat eşinin kızacağını düşünerek, bu bağış işlemini satış gibi gösterirse nisbi muvazaa söz konusu olur.

Nisbi muvazaaya, içeriğimizde de izah edilen “mirastan mal kaçırma” durumu örnek olarak verilebilir. Mirastan mal kaçırma durumunda kişi, gerçek niyeti bakımından bağışlamak istediği bir malı, niyetini gizlemek için satış şeklinde gösterir. Söz konusu örnekte mirasbırakanın gerçek niyeti “bağış” yapmak iken, işlemi üçüncü kişilere sanki “satış sözleşmesi” gibi göstermektedir.

Muris Muvazaası (Mirastan Mal Kaçırma) Nedir?

Muris muvazaası, mirasbırakanın, mirasçılarından mal kaçırmak için bir üçüncü kişiyle gizli bir anlaşma yapmasıdır. Buradaki üçüncü kişi, lehine tasarrufta bulunulan taraftır. O halde, muris muvazaasında mirasbırakan ile lehine tasarrufta bulunulan arasında gerçekte “bağış” iradesi varken, satış veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi yapılarak, gerçekteki bu iradenin mirasçılardan gizlenmesi amaçlanır.

Miras hukukuna özgü bir muvazaa olan muris muvazaası, 6098 sayılı yürürlükteki Türk Borçlar Kanunu’nun 19’uncu maddesinde düzenlenen nisbi muvazaanın özel bir uygulamasıdır. Burada mirasbırakan, mirasçılarını aldatma kastıyla hareket eder. Aldatmak içinse tapuda resmi sözleşme yaparak, taşınmazın satıldığını veya ölünceye kadar bakma sözleşmesi gereği devredildiğini ifade eder.

Muris Muvazaası Kabul Olmayan Haller Nelerdir?

Mirasbırakanın mal kaçırma kastının bulunmadığı halleri, Yargıtay Kararları ışığında şu şekilde ifade edebiliriz:

1 – ) Gerçek Bedeli Alınarak Yapılan Satışlar

Gerçek bedeli alınarak yapılan satışlarda akla ilk olarak satış sözleşmeleri gelir. Mirasbırakanın, taşınmazın gerçek bedelini almak suretiyle yaptığı satışların, mirastan mal kaçırmak kastı ile yapıldığı söylenemez. Bu durumlarda muvazaa iddiası ile ikame edilen davaların reddedileceği kuşkusuzdur.

2 – ) Bağış Yolu ile Yapılan Kazandırmalar

Mirasbırakana ait olan tapulu bir taşınmazın, bağış yolu ile temlik edilmesi durumunda da muvazaadan söz edilemez. Çünkü, tapuda resmi şekilde yapılan bağış sözleşmesi hukuken geçerlidir. Bu tür kazandırmalar, şartların mevcut olması durumunda tenkis hükümlerine konu edilebilir.

3 – ) Ölünceye Kadar Bakıp Gözetme Koşulu ile Kazandırmalar

Mirasbırakanın, mirasçılarından mal kaçırmak amacı olmadan, karşılıklı bir ölünceye kadar bakma sözleşmesi düzenlemesi halinde yapılan kazandırma, yani işbu sözleşme gereği gerçekleştirilen temlik geçerlidir. Bu tür bir durumda, muris muvazaası sebebine dayanarak açılacak iptal ve tescil davalarının dinlenmeyeceği aşikar.

4 – ) Paylaştırma (Denkleştirme) Kastı

Mirasbırakanın, gerçekten mirasçıdan mal kaçırmak amacı taşımaksızın, hak ve menfaat dengesini gözetmek amacıyla mirasçıların bütününü kapsar bir şekilde paylaştırmada bulunursa, bu halde de muvazaalı işlem sebebiyle yargı yoluna başvurulamaz.

Muris Muvazaası Nedeniyle Tapu İptali ve Tescil Davası

Muris muvazaası hukuki nedenine dayalı tapu iptali ve tescil davası, taşınmazın bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemesinde incelenir. Bu bakımdan, işbu davada görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi iken, yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Davaya konu birden fazla taşınmaz varsa taşınmazlardan herhangi birinin kayıtlı olduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Saklı pay hakkına sahip olsun ya da olmasın, mirasçıların tamamı muris muvazaası hukuki sebebine dayalı tapu iptali ve tescil davası açabilir. Bu açıdan, söz konusu davada davacıların, mirasçıların tamamı olduğu açıktır. Davacı ise muvazaalı işlem ile lehine kazandırmada bulunulan kişidir. Fakat, önemle belirtmemiz gerekir ki, davanın açılabilmesi için mirasbırakanın ölmüş olması gerekir.

Mirastan Mal Kaçırma Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler

Mirastan mal kaçırma davalarının, ancak murisin vefatıyla birlikte açılabileceğini, murisin vefat etmediği durumlarda açılan davanın dinlenmeyeceğini belirtmiştik. Bu davada mülkiyet hakkına ilişkin bir istemde bulunulduğu için herhangi bir zamanaşımı veya hak düşürücü süre düzenlenmemiştir. Son olarak, usul hukuku bakımından oldukça ileri hukuk tekniği ve bilgisi gerektiren bu davalarda, emsal davalarla deneyim kazanmış gayrimenkul hukuku avukatından yardım almak, hak ve menfaat kaybı yaşanmaması adına önemlidir.