Fazla Mesai Hesaplama

Fazla mesai hesaplama, çalışanlar için merak konusudur. Fazla çalışma hesabının nasıl yapılacağının izah edildiği içeriğimizde; fazla mesai kavramına ve fazla mesai ücret hesabına ilişkin bilinmesi gerekli hususlar açıklanmış olup, dikkatle incelenmesini tavsiye ederiz. İçeriğimizde detaylandırılmak üzere, genel olarak fazla mesai ücret hesabı;

• Son aylık net maaş,
• İşe başlama tarihi,
• Çalışılan son tarih,
• Haftanın kaç günü çalışıldığı,
• Günlük kaç saat çalışıldığı (fiili olarak günlük işe başlanma ve işten çıkma saatleri arasındaki fark),

Dikkate alınarak yapılır. Fazla çalışmada bulunan işçi, bu çalışmasının karşılığında fazla mesai ücretine hak kazanabileceği gibi serbest zaman hakkı da elde edebilir. Bu iki hak arasında işçinin seçimlik hakkı söz konusudur. Dolayısıyla, fazla mesaide bulunan işçi, fazla mesaisinin karşılığını ister parasal olarak, isterse de serbest zaman olarak talep edebilir.

Fazla Mesai Nedir?

Fazla mesai, işçinin korunması bakımından sınırlandırılması gereğinin bir sonucu olarak İş Hukukunun inceleme ve düzenleme alanına girmiş bir kavramdır. Fazla mesai; üretimin artırılması, üretim faaliyetlerinin aksamasının engellenmesi, işletme ve toplumun belirli acil gereksinimlerinin karşılanması için normal çalışma sürelerinin üzerinde yapılan çalışmalardır.

Tanım: 4857 sayılı yürürlükteki İş Kanunu, haftalık 45 saati aşan çalışmaları “fazla çalışma” olarak tanımlamıştır. Nitekim, Yargıtay’ın istikrar kazanmış birçok kararında fazla mesai, haftalık 45 saati geçen çalışmalar olarak kabul edilmiştir.

Zorla Fazla Mesai Yaptırılabilir mi?

Fazla mesai işçinin tasarrufundadır. Dolayısıyla, fazla mesaide bulunmak isteyemeyen işçi işvereni tarafından bu yönde zorlanamaz. İşçi isterse fazla mesai onay formunu imzalamayarak veya onay vermeyerek fazla çalışma yapmaktan kaçınabilir. İşçinin fazla çalışma onay formunu imzalamaması, işverenine haklı sebeple iş akdini feshetme hakkı tanımaz.

Fazla Mesai Ücreti Nedir?

Fazla mesai ücreti, çalışanın haftalık 45 saatten fazla çalıştığı süreler için hak ettiği parasal değerdir. Örneğin haftalık 45 saat mesai gösterilmesi gereken bir yerde istihdam edilen bir işçi 50 saat çalışmışsa, fazladan çalışan 5 saat “fazla mesai” niteliğindedir. İşçi, söz konusu 5 saatlik fazla çalışmasına karşılık fazla mesai ücretine hak kazanır.

Çalışanların mesai süresi İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Çalışma süresi, işbu yönetmeliğin 3’üncü maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır: “Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir.”.

Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?

Fazla mesai hesaplama işleminde ilk olarak işçinin fazla mesaide bulunup bulunmadığının tespiti gerekir. Bu bakımdan, öncelikle bir hafta içinde 45 saati aşan çalışmalar belirlenmelidir. Hemen belirtelim ki, denkleştirme kapsamında yapılan fazla çalışmalar, fazla mesai kapsamında değerlendirilmez. Mesela bir hafta 43 saat çalışıldığı için diğer hafta 47 saat çalışılmışsa, söz konusu 2 saat “fazla mesai” niteliği taşımaz.

Denkleştirmeye ilişkin belirtmemiz gereken bir diğer husus, izinli veya raporlu olarak çalışılmayan sürelerin denkleştirmeye tabi tutulamayacağıdır. Bu hususları ifade ettikten sonra fazla mesai hesaplama işleminin nasıl yapılacağını izah edelim:

• Normal Fazla Mesai Ücret Hesabı

Fazla mesai hakkında temel yasal düzenlemelere 4857 sayılı yürürlükteki İş Kanunu’nun 41’inci maddesinde yer verilmiştir. Fazla mesai ücret hesabında da bahse konu düzenleme esas alınır. Buna göre, normalde haftalık 45 saat süre ile çalışan bir işçinin hak kazanacağı fazla çalışma ücreti, fazla çalışılan her bir saat için normal saatlik ücretinin %50 fazlasıdır.

Normalde 45 saatin altında bir haftalık çalışma süresi söz konusuysa, örneğin 40 saat süreli normal çalışma süresi uygulanıyorsa, işçinin 45 saate kadar çalıştığı her bir saat için (45 – 40 = 5 saat) %25 zamlı ücret ödenir. 45 saatin üzerindeki her bir saat içinse normal saatlik ücretinin %50 fazlasına hak kazanır. Söz konusu zamlı ücret oranları nisbi emredici nitelikte olup, işçi aleyhine düzenlenemez.

• Zorunlu Nedenle Fazla Mesai Ücret Hesabı

Zorunlu sebepler dolayısıyla fazla çalışmaya ilişkin düzenlemeler Kanun’un 42’inci maddesinde hükme bağlanmıştır. Fazla mesai sürelerine ilişkin kurallar genel olarak zorunlu nedenle fazla çalışma ücreti hesabında da geçerlidir. Özetle, normal fazla mesai ücreti ile zorunlu fazla mesai ücreti aynı hesaplama kurallarına tabidir.

Haftalık 45 saat çalışmakta olan bir işçi, zorunlu sebeplerle fazla çalışmak durumunda kaldığı zaman, fazla çalıştığı her bir saat için normal saatlik ücretinin %50 fazlasına hak kazanır. İşçinin haftalık normal çalışma süresi eğer 45 saatin altında ise; örneğin 42 saatse, 45 saate kadar yapılan 3 saatlik çalışma için normal çalışma ücretinin %25 fazlasına, 45 saatin üzerinde çalışılan her bir saat içinse %50 fazlasına hak kazanır.

Fazla Mesai Ücret Hesabı Örnekleri

Fazla mesai hesaplama işleminin açıkça anlaşılması adına somut bir örnek üzerinden ilerleyelim: A işçisi aylık 15.000,00 TL maaş almaktadır. Günlük 7,5 saat çalışma süresine sahiptir. 1 ay süre zarfında 7 saatlik fazla mesaisi bulunmaktadır. Bu bilgiler üzerinden fazla mesai hesaplama işlemi yapalım:

• Öncelikle aylık brüt ücret üzerinden saatlik ve günlük mesai ücreti bulunmalıdır.
• Saatlik brüt ücretinin belirlenmesi içinse aylık brüt maaşı bir aylık çalışma gününe bölmek gerekir.
• Ardından, elde edilen tutarı bir günlük normal çalışma saatine bölmek gerekir. Tüm bunları matematiksel olarak ifade edelim;
• 000/30/7,5 = 66,6 (saatlik çalışma ücreti 66,6 TL),
• 66,6 X 1,5 = 99,9 (fazla mesai saatlik ücreti 99,9 TL),
• 7 saat içinse 7 X 99,9 = 699,3 (toplam fazla mesai ücreti 699,3 TL).

Fazla Mesai Uyuşmazlıklarında İş Avukatı Desteği

Fazla mesai hesaplama başlığı altında önemle belirtmemiz gerekir ki, fazla mesai özelinde ve bilumum işçilik alacakları genelinde yaşanan uyuşmazlıklar veya bu sebeplerle açılan davalarda hak, menfaat, maddiyat ve zaman kaybı yaşamamak adına, iş hukuku davalarında deneyim sahibi bir avukattan hukuki temsil ve danışmanlık hizmeti almak en doğru yaklaşım olacaktır.